पुणे जिल्ह्यातील २8 छोटी मोठी धरणे

रसिक प्रेक्षक हो नमस्कार आज आपण पाहणार आहोत पुणे जिल्ह्यातील धरणे

पुणे जिल्ह्यात पानशेत, वरसगाव, टेमघर,  खडकवासला, उजनी, भामा आसखेड, भाटघर, मुळशी, पवना,

डिंभे, चासकमान, भुशी, गुंजवणी, माणिकडोह, पिंपळगाव जोगा, नाझरे, आंद्रा, व्हॅली, नीरा देवधर,  चीलेवाडी, येडगाव, वाळवंड, वाडज, वाडीवाले, शिरवटा, शेटफळ, शिर्सुफळ  अशी एकूण २8 छोटी मोठी धरणे पुणे जिल्ह्यात आहेत

ह्या  सर्व धरणांविषयी आपण माहिती पाहुयात

1) पानशेत धरण (धरणाचा विडिओ पाहण्यासाठी नावावर क्लीक करा) 

पानशेत धरण पुणे शहराच्या पश्चिमेला पुणे शहरापासून ४३ किलोमीटर अंतरावर पानशेत गावाशेजारी आहे.

पानशेत हे धरण १९६० च्या दरम्यान बांधण्यात आले होते हे मातीचे धारण असल्यामुळे आणि पूर्ण काम झाले नसल्यामुळे हे १२ जुलै १९६१ साली फुटले होते त्यावेळी पुणे शहराला खूप मोठा फटका बसला होता 

हे धरण पुन्हा १९७२ साली बांधन्यात आले

हे धरण  आंबी  या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

हे धरण माती दगड आणि सिमेंटने बांधण्यात आलेले आहे

पानशेत धरणाची उंची ६३. ५६ मीटर म्हणजेच २०८.५ फूट आहे 

पानशेत धरणाची लांबी १०३९  मीटर म्हणजेच ३४०९ फूट आहे 

या धरणाचा पाणीसाठा १०.७ टी. एम. सी.  आहे

पानशेत धरणाच्या पाणी साठ्याला तानाजी सागर म्हणतात 

2) वरसगाव धरण(धरणाचा विडिओ पाहण्यासाठी नावावर क्लीक करा)

वरसगाव धरण पुणे शहरापासून 45 किलोमीटर अंतरावर आहे.

हे धरण पानशेत धरणा शेजारी आहे पुण्याला पाणीपुरवठा करणाऱ्या ४ साखळी धरण प्रकल्पातील हे एक धरण आहे

हे धरण 1976 साली बांधन्यात आले

हे धरण  मोसी  या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

वरसगाव धरणाची उंची ६३. 4 मीटर म्हणजेच 208 फूट आहे

वरसगाव धरणाची लांबी 785  मीटर म्हणजेच 2575 फूट आहे

या धरणाचा पाणीसाठा 13.21 टी. एम. सी.  आहे

वरसगाव धरणाच्या पाणी साठ्याला वीर बाजी पासलकर म्हणतात

या धरणाला 5 दरवाजे आहेत 

3) टेमघर धरण (धरणाचा विडिओ पाहण्यासाठी नावावर क्लीक करा)

टेमघर धरण पुणे शहराच्या पश्चिमेला पुणे शहरापासून 46 किलोमीटर अंतरावर लव्हर्डे गावाशेजारी आहे.

Tembhar Dam

हे धरण 2000 साली बांधन्यात आले

हे धरण  मुठा  या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

टेमघर धरणाची उंची 42.5 मीटर म्हणजेच 139 फूट आहे 

टेमघर धरणाची लांबी 1075  मीटर म्हणजेच 3527 फूट आहे 

या धरणाचा पाणीसाठा 3.61 टी. एम. सी.  आहे

या धरणाला 5 दरवाजे आहेत 

4) खडकवासला धरण (धरणाचा विडिओ पाहण्यासाठी नावावर क्लीक करा)

खडकवासला धरण पुणे शहराच्या पश्चिमेला पुणे शहरापासून 16 किलोमीटर अंतरावर खडकवासला गावाशेजारी आहे 

Khadakwasala Dam

हे धरण इंग्रजांच्या काळात 1869 साली बांधन्यात आले

पानशेत हे १२ जुलै १९६१ साली फुटले होते त्या पुढे खडकवासला असल्यामुळे पाण्याच्या दबावामुळे खडकवासला देखील फुटले किंवा काही लोक म्हणतात फोडण्यात आले 

नंतर  हे धरण पुन्हा १९७६ ते १९८४ साली बांधन्यात आले

हे धरण  मुठा  या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

खडकवासला धरणाची उंची 32.9 मीटर म्हणजेच  फूट आहे 

खडकवासला धरणाची लांबी 1539  मीटर म्हणजेच फूट आहे 

या धरणाचा पाणीसाठा 1.98 टी. एम. सी.  आहे

खडकवासला या धरणाला ११ दरवाजे आहेत 

5) उजनी धरण (धरणाचा विडिओ पाहण्यासाठी नावावर क्लीक करा)

 हे धरण पुणे शहराच्या आग्नेय दिशेला साधारण १६० किलोमीटर अंतरावर टेमबुर्णी  गावाशेजारी आहे 

हे धरण 1969 ते 1980 साली बांधन्यात आले

Ujani Dam

उजनी हे धरण  भीमा या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

हे धरण पुणे आणि सोलापूर या दोन जिल्ह्यांच्या सीमेवर आहे 

उजनी धरणाची उंची 56.4 मीटर म्हणजेच 185 फूट आहे 

उजनी धरणाची लांबी 2534  मीटर म्हणजेच 8314 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  117 टी. एम. सी. आहे

उजनी धरणाचा उपयुक्त पाणीसाठा 50.85 टी. एम. सी. आहे

उजनी या धरणाला 41 दरवाजे आहेत 

उजनी धरणाच्या पाणी साठ्याला यशवंत सागर  म्हणतात

6) भामा आसखेड धरण (धरणाचा विडिओ पाहण्यासाठी नावावर क्लीक करा)

 भामा आसखेड हे धरण पुणे शहराच्या वायव्य दिशेला पुणे शहरापासून 50 किलोमीटर अंतरावर खेड तालुक्यातील आसखेड गावाशेजारी आहे 

हे धरण 2000 साली बांधन्यात आले

Bhama Askhed Dam

 भामा आसखेड हे  धरण भामा या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

 भामा आसखेड धरणाची उंची 51 मीटर म्हणजेच 167 फूट आहे 

 भामा आसखेड धरणाची लांबी 1425 मीटर म्हणजेच 4675 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  10 टी. एम. सी. आहे

 भामा आसखेड या धरणाला 4 दरवाजे आहेत 

7) भाटघर धरण (धरणाचा विडिओ पाहण्यासाठी नावावर क्लीक करा)

Bhatghar Dam

हे धरण पुणे शहराच्या दक्षिण दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 52 किलोमीटर अंतरावर आहे
 हे धरण 1928 साली बांधन्यात आले
भाटघर हे धरण नीरा नदीची उपनदी वेळवंडी या नदीवर बांधण्यात आहे
भाटघर धरणाची उंची 57.92 मीटर म्हणजेच 190 फूट आहे 
भाटघर धरणाची लांबी 1625 मीटर म्हणजेच 5331 फूट आहे 
या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  23.75 टी. एम. सी. आहे
भाटघर या धरणाला 81 दरवाजे आहेत 
या पैकी ४५ स्वयंचलित दरवाजे आहेत 
इंग्रजांच्या काळात बांधण्यात आले होते ह्या धरणाचे नाव लॉईड या ब्रिटिश अधिकाऱ्याच्या नावाने ठेवण्यात आले होते 
या धरणावर १६ मेघा व्हॅट वीजनिर्मिती केली जाते

8) वीर धरण

वीर हे धरण पुणे शहराच्या आग्नेय दिशेला पुणे शहरापासून 60 किलोमीटर अंतरावर पुरंदर तालुक्यातील वीर गावाशेजारी आहे 

खरंतर हे धरण ऑफिशियल सातारा जिल्ह्यात आहे पण हे पुणे आणि सातारा जिल्ह्यांच्या सीमेवर आहे म्हणून आपल्या लिस्ट मध्ये हे घेतले आहे कारण ह्यधरणाच्या पाण्याचा उपयोग पुणे जिल्ह्याला ज्यास्त प्रमाणात होतो 

हे धरण 1965 साली बांधन्यात आले

वीर हे धरण नीरा या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

वीर धरणाची उंची  मीटर म्हणजेच  फूट आहे 

वीर धरणाची लांबी  मीटर म्हणजेच  फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा 0 टी. एम. सी. आहे

वीर या धरणाला  दरवाजे आहेत 

9) मुळशी धरण

मुळशी हे धरण पुणे शहराच्या पश्चिम दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 40 किलोमीटर अंतरावर आहे

मुळशी हे धरण 1927 साली टाटांनी बांधले होते

हे धरण मुळा मुठा मधील मुळा नदीवर बांधण्यात आलेले आहे

मुळशी धरणाची उंची 48.8 मीटर म्हणजेच 160 फूट आहे

मुळशी धरणाची लांबी 1533.38 मीटर म्हणजेच 5030फूट आहे

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा 23 टी. एम. सी. आहे

मुळशी या धरणाला 7 दरवाजे आहेत

मुळशी या धरणावर 300 मेगावॅट वीजनिर्मिती केली जाते

10) पवना धरण 

पवना धरण हे धरण पुणे शहराच्या वायव्य दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 54 किलोमीटर अंतरावर आहे
 हे धरण 1972 साली बांधन्यात आले
पवना हे  धरण  पवना या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 
पवना धरणाची उंची 42.37 मीटर म्हणजेच 139 फूट आहे 
पवना धरणाची लांबी 1329 मीटर म्हणजेच 4360 फूट आहे 
या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  8.51 टी. एम. सी. आहे
पवना या धरणाला 6 दरवाजे आहेत 
या  धरना शेजारी ४ प्रसिद्ध किल्ले आहेत ते म्हणजे विसापूर लोहगड तुंग आणि तिकोना 

11) डिंभे धरण

डिंभे हे धरण पुणे शहराच्या वायव्य दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 106 किलोमीटर अंतरावर आंबेगाव तालुक्यात आंबेगावाशेजारी आहे

हे धरण 1992-93 साली बांधन्यात आले

हे धरण घोड नदीवर बांधण्यात आलेले आहे

डिंभे धरणाची उंची 67.21 मीटर म्हणजेच 220.5 फूट आहे

डिंभे धरणाची लांबी 852 मीटर म्हणजेच 2795 फूट आहे

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा 12.4 टी. एम. सी. आहे

डिंभे या धरणाला 5 दरवाजे आहेत

12) चासकमान धरण

चासकमान हे धरण पुणे शहराच्या उत्तर दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 70 किलोमीटर अंतरावर खेड तालुक्यात आहे

हे धरण 2002 साली बांधन्यात आले

हे धरण भीमा नदीवर बांधण्यात आलेले आहे

चासकमान धरणाची उंची 46 मीटर म्हणजेच फूट आहे

चासकमान धरणाची लांबी 738 मीटर म्हणजेच फूट आहे

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा 7.5 टी. एम. सी. आहे

चासकमान या धरणाला 5 दरवाजे आहेत

13) भुशी धरण

भुशी हे धरण पुणे शहराच्या वायव्य दिशेला पुणे शहरापासून 70 किलोमीटर अंतरावर लोणावळा शहराशेजारी आहे

लोणावळ्यातील हे ठिकाण पर्यटकांचे खास आकर्षण आहे 

भुशी धारण १८६० मध्ये इंग्रजांच्या काळात भारतीय रेल्वे ने वाफेवरील रेल्वे इंजिन साठी पाणी पुरवठा करण्या साठी हे धरण बनवले होते 

 भुशी हे  धरण इंद्रायणी या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

14) गुंजवणी धरण

गुंजवणी हे धरण पुणे शहराच्या नैऋत्य दिशेला पुणे शहरापासून 50 किलोमीटर अंतरावर आहे

हे धरण 2000 साली बांधन्यात आले

गुंजवणी हे  धरण भामा या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

गुंजवणी धरणाची उंची 52.82 मीटर म्हणजेच 173.3 फूट आहे 

गुंजवणी धरणाची लांबी 1730 मीटर म्हणजेच 5680 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  3.7 टी. एम. सी. आहे

गुंजवणी या धरणाला 2 दरवाजे आहेत 

15) माणिकडोह धरण

माणिकडोह हे धरण पुणे शहराच्या उत्तर दिशेला पुणे शहरापासून 106 किलोमीटर अंतरावर आहे

हे धरण 1984 साली बांधन्यात आले

माणिकडोह हे  धरण कुकडी या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

माणिकडोह धरणाची उंची 51.8 मीटर म्हणजेच 170 फूट आहे 

माणिकडोह धरणाची लांबी 930 मीटर म्हणजेच 3050 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  10.15 टी. एम. सी. आहे

माणिकडोह या धरणाला 5 दरवाजे आहेत 

16) पिंपळगाव जोगा धरण

पिंपळगाव जोगा हे धरण पुणे शहराच्या उत्तर दिशेला पुणे शहरापासून 117 किलोमीटर अंतरावर आहे

हे धरण 1999 साली बांधन्यात आले

पिंपळगाव जोगा  हे  धरण कुकडी नदीची उपनदी पुष्पावती या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

पिंपळगाव जोगा  धरणाची उंची 28.6 मीटर म्हणजेच 94 फूट आहे 

पिंपळगाव जोगा  धरणाची लांबी 1560 मीटर म्हणजेच 5120 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  8. 32 टी. एम. सी. आहे

पिंपळगाव जोगा या धरणाला 5 दरवाजे आहेत 

17) नाझरे धरण

नाझरे हे धरण पुणे शहराच्या आग्नेय दिशेला पुणे शहरापासून 51किलोमीटर अंतरावर आहे

हे धरण 1999 साली बांधन्यात आले

नाझरे हे  धरण या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

नाझरे धरणाची उंची 22.54 मीटर म्हणजेच 73 फूट आहे 

नाझरे धरणाची लांबी 2021 मीटर म्हणजेच 6630 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  0.79 टी. एम. सी. आहे

18) आंद्रा व्हॅली धरण

आंद्रा व्हॅली हे धरण पुणे शहराच्या वायव्य दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 50 किलोमीटर अंतरावर  तळेगाव दाभाडे गावाशेजारी आहे 

हे धरण 2003 साली बांधन्यात आले

हे धरण आंद्रा नदीवर  बांधण्यात आलेले आहे 

आंद्रा व्हॅली धरणाची उंची 40.45 मीटर म्हणजेच 132.7 फूट आहे 

आंद्रा व्हॅली धरणाची लांबी 330 मीटर म्हणजेच 1080 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  2.94 टी. एम. सी. आहे

आंद्रा व्हॅली या धरणाला 8 दरवाजे आहेत

19) नीरा देवधर धरण

नीरा देवधर  हे धरण पुणे शहराच्या नैऋत्य दिशेला पुणे शहरापासून 71 किलोमीटर अंतरावर आहे

हे धरण 2000 साली बांधन्यात आले

नीरा देवधर   हे  धरण नीरा या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

नीरा देवधर   धरणाची उंची 58.53 मीटर म्हणजेच 192 फूट आहे 

नीरा देवधर   धरणाची लांबी 2430 मीटर म्हणजेच 7970 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  11.91 टी. एम. सी. आहे

नीरा देवधर   या धरणाला 5 दरवाजे आहेत 

20) चीलेवाडी धरण

चीलेवाडी हे धरण पुणे शहराच्या उत्तर दिशेला पुणे शहरापासून 121 किलोमीटर अंतरावर आहे

हे धरण 2000 साली बांधन्यात आले

चीलेवाडी हे  धरण  कुकडी नदीची उपनदी  मांडवी या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

चीलेवाडी धरणाची उंची 62.56 मीटर म्हणजेच 205.2 फूट आहे 

चीलेवाडी धरणाची लांबी 440 मीटर म्हणजेच 1440 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  0.96 टी. एम. सी. आहे

चीलेवाडी या धरणाला 3 दरवाजे आहेत 

21) येडगाव धरण

येडगाव हे धरण पुणे शहराच्या उत्तर दिशेला पुणे शहरापासून 88 किलोमीटर अंतरावर आहे

हे धरण 1977 साली बांधन्यात आले

येडगाव हे  धरण  कुकडी या नदीवर बांधण्यात आलेले आहे 

येडगाव धरणाची उंची 29.74 मीटर म्हणजेच 97.6 फूट आहे 

येडगाव धरणाची लांबी 4511 मीटर म्हणजेच 14800 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  3.3 टी. एम. सी. आहे

येडगाव या धरणाला 11 दरवाजे आहेत 

22) वाळवण धरण

वाळवण हे धरण पुणे शहराच्या वायव्य दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 50 किलोमीटर अंतरावर  लोणावळा शहरा शेजारी आहे 

वाळवण हे धरण 1916 साली टाटांनी बांधले होते

हे धरण इंद्रायणी नदीवर  बांधण्यात आलेले आहे 

वाळवण धरणाची उंची 26.36 मीटर म्हणजेच 86.5 फूट आहे 

वाळवण धरणाची लांबी 1356 मीटर म्हणजेच 4449 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  2.56 टी. एम. सी. आहे

23) वडज धरण

वडज हे धरण पुणे शहराच्या उत्तर दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 89 किलोमीटर अंतरावर  जुन्नर शहरा शेजारी आहे 

वडज  हे धरण 1983 साली बांधण्यात आले होते

हे धरण घोडची उपनदी मीना या नदीवर  बांधण्यात आलेले आहे 

वडज  धरणाची उंची 30.7 मीटर म्हणजेच 101 फूट आहे 

वडज  धरणाची लांबी 1875 मीटर म्हणजेच 6152 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  1.27 टी. एम. सी. आहे

24) वाडीवाळे  धरण

वाडीवाळे  हे धरण पुणे शहराच्या वायव्य दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 50 किलोमीटर अंतरावर  लोणावळा शहरा शेजारी आहे 

वाडीवाळे  हे धरण 1999 साली बांधले होते

हे धरण कुंडली नदीवर  बांधण्यात आलेले आहे 

वाडीवाळे  धरणाची उंची 29 मीटर म्हणजेच 95 फूट आहे 

वाडीवाळे  धरणाची लांबी 485.64 मीटर म्हणजेच 1593 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  1.44 टी. एम. सी. आहे

25) ठोकरवाडी धरण

ठोकरवाडी हे धरण पुणे शहराच्या वायव्य दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 61 किलोमीटर अंतरावर  आहे 

ठोकरवाडी हे धरण 1922 साली बांधले होते

हे धरण इंद्रायणी नदीवर  बांधण्यात आलेले आहे 

ठोकरवाडी धरणाची उंची 59.44 मीटर म्हणजेच 195 फूट आहे 

ठोकरवाडी धरणाची लांबी 741 मीटर म्हणजेच 2431 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  12.84 टी. एम. सी. आहे

ठोकरवाडी या धरणावर ७२ मेगावॉट वीज निर्मिती केली जाते 

26) शिरवटा धरण

शिरवटा हे धरण पुणे शहराच्या वायव्य दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 59 किलोमीटर अंतरावर  आहे 

शिरवटा हे धरण 1920 साली बांधले होते

हे धरण इंद्रायणी नदीवर  बांधण्यात आलेले आहे 

शिरवटा धरणाची उंची 38.71 मीटर म्हणजेच 127 फूट आहे 

शिरवटा धरणाची लांबी 2212 मीटर म्हणजेच 7257 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  6. 57 टी. एम. सी. आहे

27) शेटफळ धरण (तलाव )

शेटफळ हे धरण पुणे शहराच्या आग्नेय दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 155 किलोमीटर अंतरावर  आहे 

शेटफळ हे धरण 1901 साली बांधले होते

हे धरण नसून ह्याला तळे किंवा तलाव म्हणता येईल हे खास करून वीर धरणावरून नीरा डावा कलवा जो जातो त्याच्या शेवटी हा तलाव बांधलेला आहे नीरा डाव्या कालव्याचे शिल्लक राहिलेले पाणी ह्या तलावात जमा होते 

शेटफळ धरणाची उंची 20.11 मीटर म्हणजेच 66 फूट आहे 

शेटफळ धरणाची लांबी 3211 मीटर म्हणजेच 10535 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  0.61 टी. एम. सी. आहे

28) शिर्सुफळ धरण  (तलाव )

शिर्सुफळ हे धरण पुणे शहराच्या आग्नेय दिशेला पुणे शहरापासून साधारण 88 किलोमीटर अंतरावर  आहे 

शिर्सुफळ हे धरण 1879 साली बांधले होते

हे धरण नसून ह्याला तळे किंवा तलाव म्हणता येईल जानाई शिरसाई लिफ्ट इरिगेशन मधील शिरसाई प्रकल्पाचे पाणी ह्या धरणात किंवा तलावात सोडण्यात येते 

शिर्सुफळ धरणाची उंची 20.11 मीटर म्हणजेच 66 फूट आहे 

शिर्सुफळ धरणाची लांबी 741 मीटर म्हणजेच 2431 फूट आहे 

या धरणाचा एकूण पाणीसाठा  0.31 टी. एम. सी. आहे