श्री क्षेत्र तुळापूर: शौर्य, श्रद्धा आणि बलिदानाचा त्रिवेणी संगम
महाराष्ट्राच्या मातीत इतिहासाच्या अनेक पाऊलखुणा दडलेल्या आहेत. त्यापैकीच एक महत्त्वाचं स्थान म्हणजे तुळापूर. जिथे शौर्य, श्रद्धा आणि बलिदानाचा त्रिवेणी संगम पाहायला मिळतो. भीमा, भामा आणि इंद्रायणी नद्यांच्या संगमावर वसलेल्या या पवित्र भूमीला ऐतिहासिक आणि धार्मिक महत्त्व आहे.
तुळापूरचं मुख्य आकर्षण म्हणजे संगमेश्वर मंदिर. यादव आणि मराठा स्थापत्यशैलीचा उत्कृष्ट नमुना असलेलं हे शिवमंदिर १६३३ मध्ये सरदार मुरार जगदेव यांनी बांधलं. मंदिरातील कोरीव खांब, नंदीमंडप आणि शांत वातावरण मनाला शांती देतं. महाशिवरात्री आणि त्रिपुरी पौर्णिमेला येथे मोठी यात्रा भरते.
या त्रिवेणी संगमावर स्नान केल्याने पुण्य मिळतं, अशी भाविकांची श्रद्धा आहे. अनेक साधुसंतांनी येथे तपश्चर्या केली आहे. संगमावर दानधर्म केल्याने हजारो पटींनी पुण्य मिळतं, असं मानलं जातं.
१६८९ साली याच पवित्र भूमीवर स्वराज्याचे दुसरे छत्रपती, धर्मवीर संभाजी महाराजांनी आपल्या प्राणांचं बलिदान दिलं. औरंगजेबाने त्यांना क्रूरपणे या ठिकाणी मारलं. त्यांच्या बलिदानाने महाराष्ट्राला नवी प्रेरणा दिली.
संगमेश्वर मंदिराच्या जवळच एका टेकडीवर हे विष्णू महाबल्लाळेश्वर मंदिर आहे. नावात विष्णू असले तरी, हे मंदिर प्रामुख्याने भगवान शंकराला समर्पित आहे.
स्कंद पुराणानुसार, भगवान विष्णूंनी महाबल आणि अतिबल या राक्षसांचा वध करून येथे शिवलिंगाची स्थापना केली.
हे मंदिर मराठा स्थापत्यशैलीचा उत्कृष्ट नमुना आहे. मंदिरातील नंदी मंडप, भव्य सभामंडप आणि कोरीव खांब भक्तांना आध्यात्मिक शांती देतात.
मंदिराच्या शांत आणि पवित्र वातावरणात भाविक तल्लीन होतात आणि त्यांना एक वेगळाच आध्यात्मिक अनुभव मिळतो.
तुळापुरात रामेश्वर, विष्णू, कोटेश्वर अशी अनेक प्राचीन मंदिरे आहेत. मंदिराच्या परिसरात सुंदर घाट आहे, जिथे बसून ध्यानधारणा करता येते.
तुळापूर हे केवळ एक तीर्थक्षेत्र नाही, तर ते शौर्य आणि बलिदानाचा इतिहास आहे. येथे आल्यावर मन शांत आणि प्रसन्न होतं. हा इतिहास आणि श्रद्धा यांचा अनोखा संगम आहे.
प्रशांत अरविंद दरेकर
मराठी नॉलेज वर्ल्ड यूट्यूब चॅनल / प्राचीन मंदिरे (Prachin Mandire) Ancient Temples
%20copy.png)
Comments
Post a Comment