नमस्कार मित्रांनो आज आपण पाहणार आहोत महाराष्ट्रातील महत्वाच्या 5 नद्या
महाराष्ट्रामधील महत्वाच्या नद्या आहेत कोयना, वैनगंगा, पैनगंगा,बाणगंगा पंचगंगा, वर्धा, गिरणा, दमण गंगा, इंद्रावती, इंद्रायणी, प्राणहिता, प्रवरा, पवना मुळा, मुठा, पेंच, कुंडलिका, मंजिऱ्या, उल्हास, पूर्णा,वेण्णा, सावित्री, वैशिष्टी, मिठी, नीरा, कऱ्हा, बिंदुसरा, घोड, पार,तानसा, जगबुडी, सिंदफणा, कुकडी, दूधगंगा, दारणा, गोमाई, अरुणावती, कोल्हार, नाग, पांझरा, गोदावरी, कृष्णा, तापी, भीमा या पैकी आपण आज प्रमुख महत्वाच्या ५ नद्या पाहणार आहोत.
05 नर्मदा नदी
महाराष्ट्रातील प्रमुख ५ व्या क्रमांकाची नदी आहे नर्मदा नदी
भारतातील सर्वात लांब नद्यांच्या यादीमध्ये नर्मदा नदीचा ५ वा येतो
ही नदी भारताच्या मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र, आणि गुजरात या तीन राज्यांतून वाहते.
नर्मदा नदी हि एकूण १३१२ किलोमीटर वाहते
यामध्ये मध्य प्रदेश राज्यात १०७८ कि.मी ,महाराष्ट्र राज्यात ७२-७४ कि.मी, गुजरात १६० कि.मी वाहते
नर्मदा भारतीय उपखंडातील पाचव्या क्रमांकाची मोठी नदी असून सर्वांत मोठी पश्चिम वाहिनी नदी आहे.
नर्मदेला रेवा असेही एक नाव आहे.
नर्मदा गुजरातच्या पश्चिम समुद्र किनाऱ्यावरील भरूच शहराजवळ खंभायतच्या आखातास म्हणजेच अरबी समुद्रास मिळते.
नर्मदा नदीवर महत्वाचे ३० धरणे आहेत यामध्ये महत्वाचे म्हणजे भारतातील सर्वातमोठा जलसाठा असलेले धरण इंदिरा सागर धारण आहे तर सरदारसरोवर हे देखील महत्वाचे धारण आहे
हिंदू धर्मामध्ये नर्मदा नदीला पवित्र स्थान आहे बरेचसे भाविक नर्मदा परिक्रमा करतात
4th तापी नदी
महाराष्ट्रातील प्रमुख 4 थ्या क्रमांकाची नदी आहे तापी नदी
• भारतातील सर्वात लांब नद्यांच्या यादीमध्ये १० व्या क्रमांकाची नदी आहे तापी नदी
• या नदीला ताप्ती असेही म्हणतात
•तापी नदीचा उगम मध्यप्रदेश राज्यात बैतुल जिल्ह्यात मुल्ताई येथे होतो
• हि नदी मध्यप्रदेश, महाराष्ट्र, गुजरात या ३ राज्यातून वाहते
• या नदीचे एक वैशिष्ट्य आहे कि भारतातील पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वाहणाऱ्या ३ प्रमुख नद्यांपैकी हि एक आहे
• ही नदी ७२४ किलोमीटर वाहते
• तापी नदी सुरत शहरा शेजारी गल्फ ऑफ खांबात याठिकाणी अरबी समुद्राला जाऊन मिळते
• या नदीवर प्रमुख ३ धरणे आहेत ती म्हणजे उकाई धरण, काकरापार धरण, हतनूर धरण
• तापी नदीच्या पूर्णा, गिरणा नदी, वाघूर ह्या तीन उपनद्या आहेत
3rd भीमा नदी
महाराष्ट्रातील प्रमुख 4 थ्या क्रमांकाची नदी आहे भीमा नदी
अंदाजे ७२५ कि.मी. आग्नेयेस वाहून कर्नाटकात रायचूरजवळ कृष्णा नदीला मिळते.
भीमेला उजवीकडून भामा, इंद्रायणी, मुळा, मुठा, निरा व माण तर डावीकडून वेळ, घोड व सीना या नद्या येऊन मिळतात.
भीमा नदीची नीरा नदी ही उपनदी सोलापूर जिल्ह्यातील नरसिंगपूर-नीरा या गावाजवळ भीमेला मिळते. मुळा-मुठा आणि भीमा नदीचा संगम अहमदनगर जिल्ह्यात रांजणगाव सांडस येथे होतो.
भीमा नदीचे पाणलोट क्षेत्रफळ ४६,००० चौरस कि.मी.आहे.
महाराष्ट्राच्या पावसाळ्यात भीमेला अनेकदा पूर येतो.
भीमा नदीवर एकूण बावीस धरणे आहेत.
भीमा नदीचा उगम महाराष्ट्र राज्यातील भीमाशंकर या ठिकाणी होतो
सोलापूर जिल्ह्यातील पंढरपूर येथे तिला चंद्रभागा म्हणतात.
भीमा पंढरपुराजवळून वाहताना चंद्रकोरीप्रमाणे वळण घेते, म्हणून तिला पंढरपुरात चंद्रभागा म्हणतात.
भीमा नदी कर्नाटक राज्यातील देवसुगर येथे कृष्णा नदीला मिळते
भीमा नदीकाठची मंदिरे
बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक असलेले भीमाशंकराचे मंदिर
सिद्धटेक येथील अष्टविनायकांपैकी एक असलेले गणपतीचे मंदिर
सोलापूर जिल्ह्यातील पंढरपूर येथील विठोबाचे मंदिर
कर्नाटकातल्या गाणगापूरचे दत्त मंदिर. हे गुलबर्गा जिल्ह्यात आहे.
श्री क्षेत्र घटर्गी भागम्मा, घटर्गी, गुलबर्गा जिल्हा, कर्नाटक
श्री क्षेत्र रासंगी बलभीमसेना मंदिर, जिवरगी तालुका, गुलबर्गा जिल्हा, कर्नाटक
श्री क्षेत्र हेरूर, (हुलकांतेश्वर मंदिर)
श्री क्षेत्र माचनूर सिद्धेश्वर मंदिर आहे हे मंदिर जुन्या काळातील आहे.
श्री क्षेत्र सन्नती येथे श्री चंद्रलापरमेश्वरी देवी मंदिर हे अती प्राचीन मंदिर भीमा नदीच्या तीरावर आहे. गुलबर्गा जिल्हा.
2nd कृष्णा नदी
महाराष्ट्र राज्यातील सर्वातमोठी दुसऱ्या क्रमांकाची नदी आहे कृष्णा नदी
कृष्णा नदी चा भारतातील सर्वात लांब नद्यांच्या यादीमध्ये ०3 रा क्रमांक येतो
कृष्णा नदीचा उगम सह्याद्रीमध्ये महाबळेश्वरजवळ होतो
ही नदी भारताच्या महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश राज्यांतून वाहते.
कृष्णा नदी १४०० किलोमीटर वाहते
कृष्णा नदी हॅमसालादेवी ह्याठिकाणी आंध्रप्रदेश राज्यात बंगालच्या उपसागरास मिळते
वेण्णा, कोयना, वारणा, पंचगंगा, तुंगभद्रा, घटप्रभा, भीमा इत्यादी कृष्णा नदीच्या उपनद्या आहेत
कृष्णा नदीवरील महत्वाची धरणे धोम, अल्लमट्टी, श्रीशैलम, नागर्जुनसागर हि आहेत
1st गोदावरी नदी
महाराष्ट्र राज्यातील सर्वमोठी आणि सर्वात लांब नदी आहे गोदावरी नदी
गोदावरी नदी ही भारतातील सर्वात लांब नद्यांच्या यादीमध्ये ०2 ऱ्या क्रमांकाची नदी आहे
गोदावरी या नदीला दक्षिण गंगा असे देखील म्हटले जाते
गोदावरी नदीचा उगम त्र्यंबकेश्वर या ठिकाणी ब्राम्हगिरी पर्वत रांगेतून होतो
गोदावरी नदी 1465 किलोमीटर वाहते
इंद्रावती, मंजिरा, बिंदुसरा, कडवा, सिंदफणा इत्यादी गोदावरी नदीच्या उपनद्या आहेत
गोदावरी नदीवरील महत्वाची धरणे
औरंगाबाद जिल्ह्यातील जायकवाडी हे महाराष्ट्रातील २ ऱ्या क्रमांकाचे धरण गोदावरी नदीवरच आहे
गंगापूर हे धरण गोदावरी नदीवरच नाशिक जिल्ह्यात आहे
तसेच नांदूर मध्यमेश्वर हे धरण देखील नाशिक जिल्ह्यात गोदावरी नदीवरच आहे
आंध्रप्रदेश येथील राजमुंद्री या ठिकाणी गोदावरी नदी विभक्त होते व ती बंगालच्या उपसागराला जाऊन मिळते
महाराष्ट्रामधील महत्वाच्या नद्या आहेत कोयना, वैनगंगा, पैनगंगा,बाणगंगा पंचगंगा, वर्धा, गिरणा, दमण गंगा, इंद्रावती, इंद्रायणी, प्राणहिता, प्रवरा, पवना मुळा, मुठा, पेंच, कुंडलिका, मंजिऱ्या, उल्हास, पूर्णा,वेण्णा, सावित्री, वैशिष्टी, मिठी, नीरा, कऱ्हा, बिंदुसरा, घोड, पार,तानसा, जगबुडी, सिंदफणा, कुकडी, दूधगंगा, दारणा, गोमाई, अरुणावती, कोल्हार, नाग, पांझरा, गोदावरी, कृष्णा, तापी, भीमा या पैकी आपण आज प्रमुख महत्वाच्या ५ नद्या पाहणार आहोत.
05 नर्मदा नदी
महाराष्ट्रातील प्रमुख ५ व्या क्रमांकाची नदी आहे नर्मदा नदी
भारतातील सर्वात लांब नद्यांच्या यादीमध्ये नर्मदा नदीचा ५ वा येतो
ही नदी भारताच्या मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र, आणि गुजरात या तीन राज्यांतून वाहते.
नर्मदा नदी हि एकूण १३१२ किलोमीटर वाहते
यामध्ये मध्य प्रदेश राज्यात १०७८ कि.मी ,महाराष्ट्र राज्यात ७२-७४ कि.मी, गुजरात १६० कि.मी वाहते
नर्मदा भारतीय उपखंडातील पाचव्या क्रमांकाची मोठी नदी असून सर्वांत मोठी पश्चिम वाहिनी नदी आहे.
नर्मदेला रेवा असेही एक नाव आहे.
नर्मदा गुजरातच्या पश्चिम समुद्र किनाऱ्यावरील भरूच शहराजवळ खंभायतच्या आखातास म्हणजेच अरबी समुद्रास मिळते.
नर्मदा नदीवर महत्वाचे ३० धरणे आहेत यामध्ये महत्वाचे म्हणजे भारतातील सर्वातमोठा जलसाठा असलेले धरण इंदिरा सागर धारण आहे तर सरदारसरोवर हे देखील महत्वाचे धारण आहे
हिंदू धर्मामध्ये नर्मदा नदीला पवित्र स्थान आहे बरेचसे भाविक नर्मदा परिक्रमा करतात
4th तापी नदी
महाराष्ट्रातील प्रमुख 4 थ्या क्रमांकाची नदी आहे तापी नदी
• भारतातील सर्वात लांब नद्यांच्या यादीमध्ये १० व्या क्रमांकाची नदी आहे तापी नदी
• या नदीला ताप्ती असेही म्हणतात
•तापी नदीचा उगम मध्यप्रदेश राज्यात बैतुल जिल्ह्यात मुल्ताई येथे होतो
• हि नदी मध्यप्रदेश, महाराष्ट्र, गुजरात या ३ राज्यातून वाहते
• या नदीचे एक वैशिष्ट्य आहे कि भारतातील पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वाहणाऱ्या ३ प्रमुख नद्यांपैकी हि एक आहे
• ही नदी ७२४ किलोमीटर वाहते
• तापी नदी सुरत शहरा शेजारी गल्फ ऑफ खांबात याठिकाणी अरबी समुद्राला जाऊन मिळते
• या नदीवर प्रमुख ३ धरणे आहेत ती म्हणजे उकाई धरण, काकरापार धरण, हतनूर धरण
• तापी नदीच्या पूर्णा, गिरणा नदी, वाघूर ह्या तीन उपनद्या आहेत
3rd भीमा नदी
महाराष्ट्रातील प्रमुख 4 थ्या क्रमांकाची नदी आहे भीमा नदी
अंदाजे ७२५ कि.मी. आग्नेयेस वाहून कर्नाटकात रायचूरजवळ कृष्णा नदीला मिळते.
भीमेला उजवीकडून भामा, इंद्रायणी, मुळा, मुठा, निरा व माण तर डावीकडून वेळ, घोड व सीना या नद्या येऊन मिळतात.
भीमा नदीची नीरा नदी ही उपनदी सोलापूर जिल्ह्यातील नरसिंगपूर-नीरा या गावाजवळ भीमेला मिळते. मुळा-मुठा आणि भीमा नदीचा संगम अहमदनगर जिल्ह्यात रांजणगाव सांडस येथे होतो.
भीमा नदीचे पाणलोट क्षेत्रफळ ४६,००० चौरस कि.मी.आहे.
महाराष्ट्राच्या पावसाळ्यात भीमेला अनेकदा पूर येतो.
भीमा नदीवर एकूण बावीस धरणे आहेत.
भीमा नदीचा उगम महाराष्ट्र राज्यातील भीमाशंकर या ठिकाणी होतो
सोलापूर जिल्ह्यातील पंढरपूर येथे तिला चंद्रभागा म्हणतात.
भीमा पंढरपुराजवळून वाहताना चंद्रकोरीप्रमाणे वळण घेते, म्हणून तिला पंढरपुरात चंद्रभागा म्हणतात.
भीमा नदी कर्नाटक राज्यातील देवसुगर येथे कृष्णा नदीला मिळते
भीमा नदीकाठची मंदिरे
बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक असलेले भीमाशंकराचे मंदिर
सिद्धटेक येथील अष्टविनायकांपैकी एक असलेले गणपतीचे मंदिर
सोलापूर जिल्ह्यातील पंढरपूर येथील विठोबाचे मंदिर
कर्नाटकातल्या गाणगापूरचे दत्त मंदिर. हे गुलबर्गा जिल्ह्यात आहे.
श्री क्षेत्र घटर्गी भागम्मा, घटर्गी, गुलबर्गा जिल्हा, कर्नाटक
श्री क्षेत्र रासंगी बलभीमसेना मंदिर, जिवरगी तालुका, गुलबर्गा जिल्हा, कर्नाटक
श्री क्षेत्र हेरूर, (हुलकांतेश्वर मंदिर)
श्री क्षेत्र माचनूर सिद्धेश्वर मंदिर आहे हे मंदिर जुन्या काळातील आहे.
श्री क्षेत्र सन्नती येथे श्री चंद्रलापरमेश्वरी देवी मंदिर हे अती प्राचीन मंदिर भीमा नदीच्या तीरावर आहे. गुलबर्गा जिल्हा.
2nd कृष्णा नदी
महाराष्ट्र राज्यातील सर्वातमोठी दुसऱ्या क्रमांकाची नदी आहे कृष्णा नदी
कृष्णा नदी चा भारतातील सर्वात लांब नद्यांच्या यादीमध्ये ०3 रा क्रमांक येतो
कृष्णा नदीचा उगम सह्याद्रीमध्ये महाबळेश्वरजवळ होतो
ही नदी भारताच्या महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश राज्यांतून वाहते.
कृष्णा नदी १४०० किलोमीटर वाहते
कृष्णा नदी हॅमसालादेवी ह्याठिकाणी आंध्रप्रदेश राज्यात बंगालच्या उपसागरास मिळते
वेण्णा, कोयना, वारणा, पंचगंगा, तुंगभद्रा, घटप्रभा, भीमा इत्यादी कृष्णा नदीच्या उपनद्या आहेत
कृष्णा नदीवरील महत्वाची धरणे धोम, अल्लमट्टी, श्रीशैलम, नागर्जुनसागर हि आहेत
1st गोदावरी नदी
महाराष्ट्र राज्यातील सर्वमोठी आणि सर्वात लांब नदी आहे गोदावरी नदी
गोदावरी नदी ही भारतातील सर्वात लांब नद्यांच्या यादीमध्ये ०2 ऱ्या क्रमांकाची नदी आहे
गोदावरी या नदीला दक्षिण गंगा असे देखील म्हटले जाते
गोदावरी नदीचा उगम त्र्यंबकेश्वर या ठिकाणी ब्राम्हगिरी पर्वत रांगेतून होतो
गोदावरी नदी 1465 किलोमीटर वाहते
इंद्रावती, मंजिरा, बिंदुसरा, कडवा, सिंदफणा इत्यादी गोदावरी नदीच्या उपनद्या आहेत
गोदावरी नदीवरील महत्वाची धरणे
औरंगाबाद जिल्ह्यातील जायकवाडी हे महाराष्ट्रातील २ ऱ्या क्रमांकाचे धरण गोदावरी नदीवरच आहे
गंगापूर हे धरण गोदावरी नदीवरच नाशिक जिल्ह्यात आहे
तसेच नांदूर मध्यमेश्वर हे धरण देखील नाशिक जिल्ह्यात गोदावरी नदीवरच आहे
आंध्रप्रदेश येथील राजमुंद्री या ठिकाणी गोदावरी नदी विभक्त होते व ती बंगालच्या उपसागराला जाऊन मिळते
No comments:
Post a Comment